Hypotheek via familiebank nog ‘win-win’, of toe aan wijziging?

Een wijziging van de regels omtrent de box 3 heffing leidt tot vragen over de familiehypotheek. Zorgt dit in 2023 voor een hogere vermogens­belasting en zijn er aanpassingen nodig? En is het nog aantrekkelijk je kind (of iemand anders) hiermee aan een woning te helpen?

Van oudsher wordt je vermogen in box 3 belast op basis van fictieve rendementen. Volgens een rechterlijke uitspraak eind 2021 waren die niet meer van deze tijd. En zo werden de regels in 2022 aangepast, met terugwerkende kracht. Dat raakt ook de familiehypotheek, want geld dat je via deze constructie uitleent wordt vanaf 2023 hoger belast in box 3.

Per situatie verschillend

Bij de nieuwe methode wordt jouw fictieve rendement bepaald door de samenstelling van je vermogen. Met een familiebank kan dat voordelig óf nadelig uitpakken. Zit bijna al je geld in de familielening of in andere beleggingen dan ga je waarschijnlijk meer belasting betalen. Heb je naast de verstrekte lening via de familiebank juist veel spaargeld, dan slaat de balans mogelijk positief uit. Zo kan het gebeuren dat buren met hetzelfde vermogen er netto heel anders vanaf komen ten opzichte van elkaar en van voorgaande jaren. Dat kan om serieuze bedragen gaan.

Wat hier speelt is dat zuiver spaargeld in box 3 voortaan iets lager wordt belast en ‘overige bezittingen’ veel hoger. Hieronder vallen o.a. beleggingen zoals aandelen, obligaties, en onroerend goed (een tweede woning voor vakantie, verhuur of je studerende kinderen), plus contant en uitgeleend geld en andere vorderingen, en rechten op periodieke uitkeringen. Alles dus behalve spaargeld. Je schulden vormen als derde component een negatieve post, bijvoorbeeld hypotheken en (familie)bankleningen die je moet terugbetalen.

Vergelijken Bij je aangifte over 2022 werd er met zowel de oude als nieuwe methode gerekend en is de voor jou voordeligste methode toegepast. Een rekentool van de Belastingdienst toont je beide uitkomsten. Dat geeft je ook een indicatie* over je aanslag over 2023. Naar de rekentool ⎆ *) Voor 2023 gelden de volgende forfaitaire rendementspercentages: bank- en spaartegoeden en contant geld: 0,36%; beleggingen/andere bezittingen: 6,17%; schulden: 2,57%. De vrijstelling is dit jaar € 57.000 per fiscaal partner. Daarmee is al rekening gehouden bij je voorlopige aanslag ⎆

Van fictief naar werkelijk rendement

De komende jaren pakt de familielening voor de meeste mensen minder gunstig uit dan voorheen. Je kunt tegen het fictieve rendement van 6,17% bij je aangifte volgend jaar formeel bezwaar maken. Wie weet helpt je dat als er in de toekomst nog rechtszaken worden aangespannen en gewonnen.

Het streven is om vanaf belastingjaar 2027 klaar te zijn voor een box 3 heffing over het werkelijk rendement. Bij een familielening zou dat gaan over de rente die je daarvoor ontvangt, maar nog niet alles is precies duidelijk. Ook de timing is niet zeker.

Rente verhogen?

Veelal besloten ouders (of anderen) tot een familiebanklening om een kind fiscaal-vriendelijk te helpen. Om geen of een negatief rendement te vermijden zouden ouders nu kunnen overwegen de rente te verhogen. Per einde rentevaste periode kan dat. Bij een tussentijdse aanpassing moet de lener normaal gesproken een boterente betalen, maar alleen als de geldverstrekker daar nadeel van ondervindt. Dat speelt hier niet. Wel moet je kind het eens zijn met de aanpassing (tenzij dat anders is opgenomen in de leenovereenkomst). Let er ook op dat de nieuwe rente ‘marktconform’ moet zijn, wil het zijn of haar renteaftrek behouden.

Voorzichtigheid geboden Als je de nieuwe rente voor bijvoorbeeld twee of drie jaar vastzet kun je binnen niet al te lange tijd weer vervolgafspraken maken, afhankelijk van de belastingvooruitzichten van dat moment. Want zelfs vóór 2027 kunnen de huidige maatregelen nog worden aangepast.

Houd ook rekening met de gevolgen voor uitkeringen of toeslagen, want ook na de hogere renteaftrek zullen de netto lasten stijgen en daalt het netto besteedbaar inkomen. En schenk je je kind al jaarlijks (een deel van) de rentebetalingen terug? Dan is het goed ook daarvan de ruimte na te gaan.

Nieuwe familiebanklening?

Voorheen was een lening of hypotheek via een familiebank een mooie win-win situatie. Ouders, of anderen, behaalden zo een beter rendement dan via de spaarrekening, de rendementsheffing was mild. En de ontvanger kon iets meer of gunstiger lenen, de rente netjes aftrekken en kreeg mogelijk nog een kick back via een jaarlijkse schenking. Nu de Belastingdienst rekent met een flink hoger fictief rendement is dat lang niet altijd meer zo voordelig. De persoonlijke situatie speelt meer dan ooit een rol. Persoonlijk advies van een financieel expert daarmee dus ook.