Vroeger trouwde je eerst en dan ging je pas samenwonen. Tegenwoordig ligt dat allemaal wat eenvoudiger. En als je dan een tijdje samenwoont, is je volgende stap misschien wel samen een huis kopen. Kan dat zomaar?

Als je samen een huis koopt gelden er geen eisen voor wat betreft de status van jullie relatie of je burgerlijke staat. Je hoeft niet getrouwd te zijn (of een geregistreerd partnerschap te hebben gesloten) en je bent ook niet verplicht om een samenlevingscontract af te sluiten. Wat dat betreft kan samen een huis kopen dus inderdaad zomaar. Maar we raden je sterk aan om toch van tevoren goed over bepaalde gevolgen na te denken.

Voorbeeld
Stel: je koopt samen een nieuwe woning. Je bent allebei voor de helft eigenaar. Na enige tijd komt één van jullie te overlijden, en jullie zijn ongetrouwd en hebben verder niets geregeld. Dan houdt de overblijvende van jullie zijn of haar helft van de woning. De andere helft gaat naar de erfgenamen. Ongehuwde partners zijn volgens de wet geen erfgenamen van elkaar. De helft van jullie woning gaat dus naar de schoonfamilie. Die zal over de waarde het hoge tarief van 30 of 40% erfbelasting moeten betalen. Problemen dus.

“Ongehuwde partners zijn volgens de wet geen erfgenamen van elkaar. Problemen dus.”

De langstlevende partner krijgt dan te maken met de schoonfamilie die eigenaar wordt van de andere helft van de woning. Zou die besluiten de woning terug te schenken, dan is nóg een keer 30 tot 40% schenkingsbelasting verschuldigd. Zou je schoonfamilie besluiten jou gratis te laten wonen in hun helft, dan ben je over de huur die je in feite geschonken wordt ook weer 30% schenkingsbelasting kwijt. Nog erger is misschien wel het scenario dat je schoonfamilie de verdeling van het huis vordert. Ze moeten immers ergens die belasting van betalen. Kun je het dan zelf niet overnemen, dan zal het huis verkocht moeten worden. Maar er zijn oplossingen.

Verblijvensbeding
Zo kun je een zogenaamd verblijvensbeding door de notaris laten opnemen. In een samenlevingscontract, waarover hierna meer, is zo’n beding standaard opgenomen. Maar als jullie geen samenlevingscontract willen sluiten, dan kun je het beding ten aanzien van jullie gezamenlijke woning opnemen in de leveringsakte.

Door middel van een verblijvensbeding spreek je af dat bij overlijden de gemeenschappelijke woning “verblijft” aan de langstlevende partner. Daardoor krijgt de langstlevende partner de gemeenschappelijke woning niet alleen, hij of zij krijgt die zaken ook nog eens buiten de erfenis om: er hoeft geen erfbelasting over betaald te worden. Dat scheelt je dus die 30 tot 40% erfbelasting.

“Met een verblijvensbeding krijgt de langstlevende partner de woning buiten de erfenis om. Dat scheelt je 30 tot 40% erfbelasting.”

Samenlevingscontract
Ga je een stap verder, dan sluit je bij de notaris een samenlevingscontract. Het verblijvensbeding daarin strekt zich uit tot alle gemeenschappelijke goederen, dus ook de auto, inboedel, enzovoort. Met een samenlevingscontract kun je afspreken wat je maar wilt, mits het maar binnen de wettelijke regels is. Je kunt bijvoorbeeld ook afspraken maken wie welk deel van de woonlasten draagt.

“Met een samenlevingscontract kun je afspreken wat je maar wilt, mits het maar binnen de wettelijke regels is.”

Doorgaans worden met een samenlevingscontract ook hele andere dingen geregeld. Bijvoorbeeld afspraken over de verzorging over en weer. En andere financiële afspraken. Heel vervelend om over na te denken: hoe regel je de verdeling als jullie zouden besluiten toch niet met elkaar door te gaan? Wie heeft recht op welk deel van de waardestijging (of -daling!) van de eigen woning? Welke zaken zijn niet gemeenschappelijk en blijven dus na het einde van de relatie van die partner?

Testament
Nog een stapje verder is testamenten maken waarbij je elkaar tot erfgenaam benoemt. Zoals gezegd regel je met een verblijvensbeding de gemeenschappelijke zaken. Alle zaken die niet gemeenschappelijk zijn gaan als je niets geregeld hebt bij overlijden naar de erfgenamen volgens de wet, dus naar de schoonfamilie van je partner. Dat kan de bedoeling zijn, maar als je dat niet wilt zul je dus een testament moeten maken.

“Nog een stapje verder is testamenten maken waarbij je elkaar tot erfgenaam benoemt.”

Over zaken die niet gemeenschappelijk zijn moet je partner echter wel erfbelasting betalen. Daarbij geldt een vrijstelling van ruim 2000 euro en een tarief van 30 tot 40%. Voor getrouwde partners is de vrijstelling ongeveer 650.000 euro en daarboven geldt een belastingtarief van 10 tot 20%. Dat is dus nogal een verschil.

Ongehuwd samenwonenden kunnen wel een beroep doen op die gunstigere regeling als ze tenminste vijf jaar staan ingeschreven op hetzelfde adres. Maar ook als ze gedurende tenminste zes maanden een notarieel samenlevingscontract hadden, waarin een onderlinge zorgplicht is afgesproken, geldt die veel betere regeling. Dat is een belangrijke reden om langs de notaris te gaan. Daarnaast vereisen veel pensioenfondsen voor een recht op partner- en nabestaandenpensioen een notarieel samenlevingscontract. Dit is een tweede belangrijke reden om de notaris niet te omzeilen als je een samenlevingscontract wilt afsluiten.

“Voor getrouwde partners is de vrijstelling ongeveer 650.000 euro.”

Trouwen of geregistreerd partnerschap
De meest verregaande stap die je kunt nemen is trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan. In beide gevallen ben je onmiddellijk erfgenaam en gelden de gunstigere tarieven en vrijstellingen bij overlijden direct. En het geeft dus de meeste zekerheid met betrekking tot jullie woning. Maar je kunt je natuurlijk afvragen of je alleen om die reden wilt trouwen.

“Het mag duidelijk zijn: niets doen is geen optie. Denk goed na wat jullie willen.”

Niets doen is geen optie
Het mag duidelijk zijn: niets doen is geen optie. Denk goed na wat jullie willen. Of je een samenlevingscontract of meer nodig hebt is afhankelijk van jullie situatie. Bespreek met de notaris waar de woning uiteindelijk overgedragen wordt in ieder geval de mogelijkheid van een verblijvensbeding in de leveringsakte van de woning. Het kan je een hoop ellende schelen in een heel nare situatie.